De familie van een verslaafde is óók ziek

Een verslaafde gaat in herstel. Een verslaafde hersteld. De cirkel is rond. De interventie is geslaagd. Eindelijk wordt álles beter. Zo denken veel mensen. Maar dat is niet zo. Vind ik.

Teken een cirkel. Trek er een lijn door. De ene helft is de verslaafde en de andere helft is de familie. De interventie is even belangrijk voor beide kanten van de streep. Mensen begrijpen dat niet. De verslaafde is ziek geworden omdat er onder andere dingen zijn gebeurd in het gehele systeem. Dus de familie heeft hetzelfde meegemaakt als de verslaafde óf de familie is zich anders gaan gedragen door het gedrag van de verslaafde. In beiden gevallen vertoont de familie net als de verslaafde “ziek” gedrag. Dat moet ik elke keer uitleggen aan iedereen die betrokken is in het proces: vader, moeder partner, broer, zus, etc.

Over het algemeen ziet maar tien procent van de mensen in dat verslaving een familieziekte is. Men denkt dat de interventie geslaagd is wanneer de verslaafde meegaat en hulp aanvaardt. Maar dat is niet het geval. Wat ons betreft is het dan ook al geslaagd, maar daarnaast moeten we ook nog de familie begeleiden. Zij moeten zich aan de vastgestelde consequenties houden. Stel dat de verslaafde geen hulp aangrijpt, dan moet de familie doen wat de interventionist of soms de familiecounselor hun opdraagt: afstand nemen en een eigen leven gaan opbouwen.

Er zijn twee redenen waarom de familie van een verslaafde net zo ziek is als de verslaafde zelf. De eerste reden is dat de verslaafde ooit ziek is geworden. Door bijvoorbeeld genetische bepaling of gebeurtenissen die zich thuis en/of in de omgeving hebben afgespeeld. De familie zit in diezelfde omgeving. Daarin kan een link liggen. Daarnaast heeft de familie dezelfde genen als de verslaafde. Daarin kan ook een link liggen. Dan kan het ook zo zijn dat vader of moeder verslaafd is. Daar kan dan ook een link liggen. Misschien was oma of opa wel psychisch ziek of verslaafd. Dat kunnen allemaal redenen zijn waarom een verslaafde verslaafd is geworden. Maar het kan ook zo zijn dat je je als familie of naasten anders gaat gedragen doordat je leeft met iemand die verslaafd is. Dat is de tweede reden waarom de familie net zo ziek is als een verslaafde. Ik zal een simpele situatieschets geven:

Vader is alcoholist. Zoals elke vrijdagavond is hij straalbezopen. De kinderen worden ouder en willen sigaretten kopen en de stad in. Zij hebben hun zakgeld al gekregen, maar maken misbruik van hun dronken vader. Terwijl hij dronken is vragen zij hem om geld. En dat krijgen ze. Waarom? Vader voelt zich schuldig omdat hij weer dronken is. De kinderen nemen hun alcoholische vader niet serieus en doen lekker waar ze zelf zin in hebben, want vader doet toch niks. Ze tonen geen respect en worden daardoor ook ziek. Het kan natuurlijk ook zo zijn dat de kinderen terecht om hun zakgeld vragen, maar vader blijft tegen ze uitvallen omdat hij dronken is. De kinderen worden de dupe van hun dronken vader en zijn doodsbang. Daarom worden deze kinderen ook ziek. Ze gaan zich anders gedragen.

Door bovengenoemde redenen behandelen wij niet alleen de verslaafde, maar dus ook de familie van een verslaafde. Wij schakelen in sommige gevallen een familiecounselor in die ongeveer zes sessies met de familie doet. Sommige instellingen bieden ook goede familieprogramma’s aan. Deze programma’s zijn toegespitst op de verslaving van de verslaafde en de fouten in het gehele systeem (overigens daarom zijn de trajecten maatwerk). De familie is wat mij betreft een even belangrijke schakel in de behandeling van een verslaafde als de verslaafde zelf. Ook al denken ze soms van niet. Ook al geven zij soms nog wel meer weerstand dan de verslaafde zelf. Ook al zijn zij vaak zieker dan zij zelf denken. Zij kunnen evengoed herstellen. Zij bellen me soms na verloop van tijd op. Dan stellen zij gezonde vragen. Dan zijn zij in herstel. Dan zijn zij dankbaar. En dat is het mooie van mijn werk.