Meerdere factoren dragen bij aan wat verslavingsproblematiek blijkt of lijkt te zijn. Denk bijvoorbeeld aan genetische belasting: ouders of grootouders die kampten met misbruik van verslavingsgevoelige middelen of overmatig drankgebruik. Soms is het niet duidelijk wanneer we spreken van een verslaving. Iemand die niet dagelijks drinkt, maar als hij drinkt tot het uiterste gaat, een zogenaamde “binge drinker”, kan ook verslaafd zijn. Dus als één van de ouders of grootouders misschien binge drinkers zijn geweest die vaak na een familiefeest de zaal verlieten met ruzie, kan de volgende generatie die genetische afwijking meenemen.
Naast de genetische belasting zijn er natuurlijk de sociale omstandigheden. Wanneer er instabiliteit in een familie heerst, door scheiding, verslaving of mentale ziektes van één of meerdere ouders, een milieu waar het de norm is om vanaf jonge leeftijd te roken (sigaretten), te blowen (wiet of hasj), of andere middelen te gebruiken, is de kans enorm groot dat men op jonge leeftijd de ziekte van verslaving gaat ontwikkelen. De hersenen, en vooral het deel van de hersenen dat de “prefrontale cortex” heet, wordt min of meer uitgeschakeld of op z’n minst geremd in de ontwikkeling. Dit deel van het brein is betrokken bij cognitieve en emotionele functies als beslissingen nemen, plannen, sociaal gedrag en impulsbeheersing. Er is dus bij dit genetisch aspect al een verhoogd risico van vijftig procent van misbruik en een eventuele verslaving. Soms kampt de verslaafde met andere psychische aandoeningen, bijvoorbeeld ADHD of een ontkende depressie, waardoor hij aan zelfmedicatie doet (veel drinken om even vrolijk te worden). Het voorbeeld van ADHD is beter dan dat van depressie, want alcohol is ook een “depressant”. Uiteindelijk wordt de persoon met depressie nog depressiever.
Ook zie ik bij veel vrouwen een onbehandelde, onderliggende posttraumatische stressstoornis (PTSS) bij wie misbruik van middelen als alcohol en drugs vaak voorkomen. Het PTSS kan veroorzaakt zijn door meerdere gebeurtenissen, denk bijvoorbeeld aan mishandeling en seksueel misbruik. Het miskende en onbehandelde probleem leidt sluipenderwijs van gebruik van middelen, naar middelmisbruik tot verslaving. Vanaf het moment van echte verslaving, ben ik van mening dat er geen weg meer terug is. The point of no return. Ik weet nog de eerste keer dat ik dit verhaal hoorde: “Je moet het zo zien: je was een komkommer, en nu ben je een augurk. Een augurk wordt nooit meer een komkommer.” Wat deze uitspraak probeert uit te drukken is dat gecontroleerd drinken, nadat een verslaving is begonnen, nooit meer mogelijk is.
Cross Addiction, verslaving is de ziekte, niet het middel
Wanneer een alcoholverslaafde behandeld wordt en deze persoon na het interventietraject nooit meer alcohol gebruikt, maar wel zijn toevlucht zoekt in andere middelen als wiet, slaappillen, GHB of XTC of een seksuele verslaving heeft, dan heeft hij zijn probleem niet opgelost maar verlegd. Voor een buitenstaander is het alcoholprobleem verleden tijd, maar de ene verslaving heeft plaatsgemaakt voor de andere. Er is zoveel meer over verslaving te vertellen, maar voor nu wil ik vooral schrijven dat er een oplossing bestaat. Ook als het je man, kind, vader, moeder dochter betreft. Niet iedereen pakt “herstel” direct op, maar het is altijd een serieuze poging waard. Zowel voor de persoon in actieve verslaving als het hele systeem om hem of haar heen (de familie).